مشکل ما بی‌حجابی است یا تبرج؟
فرض کنید مثل گذشته، احکام مربوط به عبد و کنیز، جاری باشد. ما با رژیم اسرائیل وارد جنگ شده‌ایم و از این کافران حربی، مردان و زنانی را به اسارت گرفته‌ایم.
این زنان، در حکم کافر حربی هستند و کنیز محسوب می‌شوند. براساس ساز و کاری، اسرا بین خانواده‌های مسلمان تقسیم می‌شوند. براساس فقه شیعه، پوشاندن مو و سر و گردن، بر زنان کنیز واجب نیست. یعنی شهر ما پر می‌شود از زنان سیاه وسفید و زرد و سرخی که بی‌حجابند.
آیا این وضعیت، مطلوب شرع است؟
به نظر می‌رسد از نظر اسلام، صرف بی‌حجابی این زنان، مشکلی را برای جامعه اسلامی ایجاد نمی‌کند بلکه مشکل وقتی ایجاد می‌شود که زنان ـ چه با حجاب و چه بی‌حجاب ـ به تبرج (خودنمایی) رو می‌آورند. این مساله اینقدر برای جامعه اسلامی مشکل‌ساز است که در قرآن کریم، صریحاً نهی شده.
مبارزه با تبرج، سخت‌تر از مبارزه با بی‌حجابی است.
معصومان به خاطر تأییدات الهى و اعمال پاک خویش ، چنان هستند که در عین داشتن قدرت و اختیار براى گناه کردن به سراغ گناه نمى روند ، درست همانگونه که هیچ فرد عاقلى حاضر نیست، قطعه آتشى را بر دارد و به دهان خویش بگذارد با اینکه نه اجبارى در این کار است و نه اکراهى ، این حالتى است که از درون وجود خود انسان بر اثر آگاهی ها و مبادى فطرى و طبیعى مى جوشد، بى آنکه جبر و اجبارى در کار باشد.
جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایى!
« وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتِینَ الزَّکاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً ؛ و در خانه هاى خود قرار گیرید و همچون دوران جاهلیّتِ نخستین، با خودآرایى ظاهر نشوید (و زینتهاى خود را آشکار نکنید)، و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید، و از خدا و رسولش اطاعت کنید همانا خداوند اراده کرده است که پلیدى (گناه) را از شما اهل بیت (پیامبر) دور کند و کاملًا شما را پاک سازد.» (احزاب ، 33)
نکته ها :
«قَرْنَ» از «وقار» یا «قرار» است ، و نتیجهى هر دو معنا یکى است ؛ یعنى براى خودنمایى از خانههاى خود خارج نشوید .
«تَبَرُّجَ» از «برج» به معناى خودنمایى است ، همان گونه که برج در میان ساختمانهاى دیگر جلوهى خاصّى دارد .
جاهلیّتِ اولى (منظور از جاهلیت اولى ظاهراً همان جاهلیتى است که مقارن عصر پیامبر (ص) بوده) نشان دهندهى ظهور جاهلیّت اخرى است که ما امروز شاهد آنیم . در حدیث نیز آمده است : « ستکون الجاهلیة الاخرى ؛ به زودى جاهلیّت دیگرى فرا مىرسد. » (تفسیر نور الثّقلین)
اگر در جاهلیّت آن روز دختر را زنده به گور مى کردند ، امروز با سقط جنین، هم دختر را نابود مى کنند، هم پسر را . اگر در جاهلیّت آن روز قتل و آدم کشى وجود داشت ، امروز در جنگهاى بزرگ و جهانى کشتارهاى میلیونى انجام مى گیرد .
جاهلیّت آن روز مدرسه نبود و جنایت انجام مى گرفت ، امروز با وجود هزاران دانشگاه، مهمترین حقوق انسانها پایمال مىشود . در جاهلیّت آن روز فساد و زنا جرم بود ، امّا امروز در مترقّىترین کشورهاى جهان همجنس بازى به صورت قانون و لایحه ثبت شده است.
مطالبى درباره ى آیه ى تطهیر
«إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»
کلمه ى «إِنَّما» نشانه ى این است که آیه ى شریفه درباره ى یک موهبت استثنایى در مورد اهل بیت علیهم السلام سخن مى گوید.
مراد از «یُرِیدُ» ، اراده ى تکوینى است ، زیرا اراده ى تشریعى خداوند ، پاکى همه ى مردم است نه تنها اهل بیت پیامبر اکرم علیهم السلام . اما معصومان داراى یک نوع شایستگى اکتسابى از طریق اعمال خویش و یک نوع لیاقت ذاتى و موهبتى از سوى پروردگار هستند ، تا بتوانند الگو و اسوه مردم بوده باشند .
به تعبیر دیگر معصومان به خاطر تأییدات الهى و اعمال پاک خویش ، چنان هستند که در عین داشتن قدرت و اختیار براى گناه کردن به سراغ گناه نمىروند ؛ درست همانگونه که هیچ فرد عاقلى حاضر نیست قطعه آتشى را بر دارد و به دهان خویش بگذارد ، با اینکه نه اجبارى در این کار است و نه اکراهى ، این حالتى است که از درون وجود خود انسان بر اثر آگاهی ها و مبادى فطرى و طبیعى مىجوشد ، بى آنکه جبر و اجبارى در کار باشد.
مراد از «رجس» هر گونه ناپاکى ظاهرى و باطنى است . (تفسیر برهان)
مراد از «أَهْلَ الْبَیْتِ» همهى خاندان پیامبر نیست، بلکه برخى افراد آن است که نام آنان در روایات شیعه و سنّى آمده است ؛ این گروه عبارتند از : على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام.
سؤال:
دلیل این انحصار چیست؟ و چرا این بخش از آیه دربارهى زنان پیامبر یا تمام خاندان آن حضرت نیست؟
پاسخ:
1- روایاتى از خود همسران پیامبر حتّى از عایشه و امّ سلمه نقل شده که آنان از رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله پرسیدند: آیا ما هم جزء اهل بیت هستیم ؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : خیر.
2- در روایات متعدّدى مىخوانیم : پیامبر عبایى بر سر این پنج نفر کشید (که یکى از آنان خود حضرت بود) و فرمود: اینها اهل بیت من هستند و اجازهى ورود دیگران را نداد .
3 پیامبر اکرم صلى اللَّه علیه و آله براى این که اختصاص اهل بیت را به پنج نفر ثابت کند، مدّت شش ماه (و به گفتهى بعضى روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیهاالسلام مى گذشت و مى فرمود : « الصلاة یا اهل البیت إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» در کتاب احقاق الحق بیش از هفتاد حدیث از منابع معروف اهل سنّت درباره اختصاص آیه شریفه به پنج نفر ذکر شده و در کتاب شواهد التنزیل که از کتب معروف اهل سنّت است بیش از یکصد و سى روایت در همین زمینه آمده است. (تفاسیر نور الثقلین و نمونه)
به هر حال این آیه شامل زنان پیامبر نمىشود زیرا :
آنها گاهى مرتکب گناه مى شدند. در سورهى تحریم مى خوانیم : پیامبر رازى را به بعضى از همسرانش فرمودند و او امانت دارى نکرد و به دیگرى گفت . قرآن این عمل را گناه نامیده، فرمود: « إِنْ تَتُوبا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُما» (تحریم ،4) ، عایشه که همسر پیامبر بود، جنگ جمل را علیه حضرت على علیه السلام به راه انداخت و سپس پشیمان شد، با آنکه در این جنگ عدّه بسیارى از مسلمانان کشته شدند !
طرح چند پرسش :
1ـ آیا «یُطَهِّرَکُمْ» به معناى آن نیست که اهل بیت علیهم السلام آلودگى داشته اند و خداوند آنان را تطهیر کرده است؟
پاسخ:
شرط تطهیر آلودگى نیست ؛ زیرا قرآن درباره ى حوریان بهشتى کلمه «مُطَهَّرَةٌ» را به کار برده در حالى که هیچ گونه آلودگى ندارند . به عبارت دیگر «یُطَهِّرَکُمْ» به معناى پاک نگه داشتن است، نه پاک کردن از آلودگى قبلى .
2ـ اگر اهل بیت تنها پنج نفرند، چرا این آیه در میان جملاتى قرار گرفته که مربوط به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله است؟
پاسخ:
الف: جمله ى «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ ...» به صورت جداگانه نازل شده ولى هنگام جمع آورى قرآن در این جا قرار گرفته است .
ب: به گفته ى تفسیر مجمع البیان، رسم فصیحان و شاعران و ادیبان عرب این بوده که در لابلاى مطالب معمولى حرف جدید و مهمّى مطرح مى کنند تا تأثیرش بیشتر باشد . چنان که در میان اخبار صدا و سیما ، اگر گوینده یک مرتبه بگوید: به خبرى که هم اکنون به دستم رسید توجّه فرمایید، این گونه سخن گفتن یک شوک روانى و تبلیغاتى ایجاد مى کند .
این آیه را در آیه ى سوّم سوره ى مائده خواندیم که مطلب مربوط به ولایت و امامت و کمال دین و تمام نعمت و یأس کفّار و رضاى الهى، در کنار احکام مربوط به گوشت خوک و خون، نازل شده و این گونه جا سازى ها رمز حفظ قرآن از دستبرد نااهلان است. درست همان گونه که گاهى زنان هنگام خروج از خانه زیور آلات خود را در لابلاى پنبه هاى متّکا قرار مى دهند. با این که طلا و پنبه رابطه اى ندارند ولى براى محفوظ ماندن از دستبرد نااهلان این کار انجام مى گیرد.
ج: در میان سفارش هایى که به زنان پیامبر مى کند، یک مرتبه مى فرماید : خدا اراده ى مخصوص بر عصمت اهل بیت دارد، یعنى اى زنان پیامبر! شما در خانه اى هستید که معصومین علیهم السلام هستند و حتماً باید تقوا را بیشتر مراعات کنید .
د: در مورد اهل بیت ضمیر جمع مذکر به کار رفته که نشان غالب بودن مردان است، به خلاف جملات مربوط به زنان پیامبر که در آنها از ضمیر جمع مؤنث استفاده شده است ؛ «بُیُوتِکُنَّ ...، أَقِمْنَ ... عَنْکُمُ، ... یُطَهِّرَکُمْ» گرچه این آیه خطاب به زنان پیامبر است ولى قطعاً مراد همه ى زنان مسلمان هستند که باید به این دستورات عمل کنند.
پیام های آیه :
1ـ جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایى : «قَرْنَ ... لا تَبَرَّجْنَ»
2ـ ارتجاع و عقب گرد به دوران جاهلى ممنوع است : «لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى»
3ـ خودنمایى نشانهى تمدّن نیست ، نشانهى جاهلیّت است : «تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى»
4ـ نماز و زکات دو عنصر ناگسستنى و متلازم یکدیگرند : «الصَّلاةَ و الزَّکاةَ»
5ـ اطاعت از رسول در کنار اطاعت از خدا واجب است : «أَطِعْنَ اللَّهَ»
6ـ گناه ، پلیدى روح است و خاندان نبوّت باید از این پلیدى دور باشند : «لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ»
با سلام و عرض ادب خدمت تمامی مخاطبان عزیز سرباز صفر
محمد مهدی باقری هستم. طلبه سطح مقدماتی مدرسه علمیه علوی حوزه علمیه قم و نویسنده مطلب فوق. امیدوارم از این مطلب خوشتون اومده باشه. لطفا ما رو برای بهتر شدن وبلاگ با نظرات خودتون راهنمایی کنید و اگر با موضع من در این مطلب موافق بودید مطلب رو لایک کنید.
التماس دعا
